Hisse Senedi Getirilerini Etkileyen Mikroekonomik Faktörler

Hisse senedi getirilerini etkileyen mikroekonomik faktörler firmaya özgü olan faktörlerdir. Bu faktörler;

-Kar dağıtım politikası
-Finansal yapı
-İşletme büyüklüğü
-Sermaye artırımları
-İşletme hisse senetlerinin mali değerleri
-İşletme hisse senetlerinin riski
Kar Dağıtım Politikası

Kar işletmelerin kaynakların etkin kullanımı sonucu ortaya çıkan başarı ölçütüdür. İşletmelerin dönem sonu elde ettiği karın bir bölümünü ortaklara ve pay sahiplerine dağıtmasına kar payı dağıtımı denilmektedir. Kar dağıtım politikalarının firma değerini ve dolaysıyla hisse senedi getirilerini etkilemiştir. Kar payı dağıtım politikaları yatırımcıların davranışlarını etkilemektedir. Kar paylarının dağıtılmaması ve şirket bünyesinde tutulması veya yatırımcılarının beklentilerinin karşılanmaması şirketleri olumsuz etkilemektedir. Yatırımcılar ellerinde bulundurdukları hisse senetlerini satarak işletmenin piyasa değerini düşmesine neden olmaktadır.

Kar ve kar payı dağıtma hisse senedinin değerini saptamada önemli bir faktördür. Kar payı dağıtımının bu özelliği nedeniyle, kara geçme ve kar payı dağıtma ihtimali hisse senedi fiyatlarında belirli artışlar meydana getirmektedir. Kara geçme zamanını sağlıklı olarak izleme imkânını bulan bir yatırımcı bu bilgiyle cazip bir yatırım fırsatı yaratmış olmaktadır.

Hisse senedi fiyatı ve kar payı dağıtımı arasındaki ilişkinin, basit rassal yürüyüş modelinin ileri sürdüğünden çok daha genel, hareketli bir süreci içerdiği birçok fınansal ekonomist tarafından kabul edilmektedir.(Fama, French, 1998:246)

Bir hisse senedinin borsa değeri kar payı ödeme tarihi yaklaştıkça yükselir. Bu yükselişin miktarı, kar payı ödeme tarihinde, ödenecek kar payı miktarına kadar çıkar. Bu tarihte hisse senedinin fiyatı (normal fiyat+beklenen kar payı) kadardır. Bununla birlikte fiyatın başka faktörlerin etkisiyle yükselmiş veya düşmüş olması da mümkündür.

Firmanın kar dağıtımındaki değişiklik, gelecekte firmanın sağlayacağı gelirlerdeki değişiklik konusunda iyi bir gösterge olduğu için, hisse senetlerinin fiyatını da etkilemektedir.

Hisse senedi fiyatlarının, firmanın kar dağıtım politikasından etkilendiği ileri sürülmektedir. Eğer şirketin karlılığı r, ortağın yatırımlarından sağladığı getiri oranı k'dan büyükse, r>k, karın dağıtılmayarak şirkette bırakılması, ortağın varlığını dolaylı olarak artıracak ve bu hisse senetlerinin pazar değerine yansıyarak fiyatını yükseltecektir. Eğer r<k ise şirketin temettü dağıtım oranının yüksek olması daha akıllıca bir politika olur. r=k olduğu durumlarda kar dağıtım politikasının hisse senetlerinin Pazar fiyatı üzerinde bir etkisi olmayacaktır.
Finansal Yapı

Hisse senedi alarak yatırım yapacak yatırımcı, yapacağı yatırımın taşıdığı risk ve getirişi hakkında doğru bilgi edinmek ister. Şirketler hakkında yatırımcılara doğru bilgiyi veren mali tablolardır. Şirketlerin finansal yapısı hakkındaki durumu mali tablolardan finansal oranların hesaplanmasıyla ortaya çıkmaktadır. Finansal yapı    şirketlerin    finansal    risklerini    de    ortaya    koymaktadır. 

Şirketlerin yükümlülüklerinin artması finansal riskinin de artmasına neden olacaktır. Çünkü yükümlülükleri karşılamak için daha fazla kaynağa ihtiyaç olacaktır. Yükümlülüklerin artması faiz ödemeleri artıracak ve hissedarlara dağıtılacak temettü miktarının azalmasına dolaysıyla hisse senedi getirişini azaltacaktır.

İşletme Büyüklüğü

Finansal literatürde, firma büyüklüğü ile hisse senedi getirilen arasında ilişki olduğu tespit edilmiştir. Bazı çalışmalarda küçük firmaların hisse senedi getirilerinin büyük firmaların hisse senedi getirilerine oranla yatırımcısına daha yüksek getiri kazandırdığı görülmüştür. Bazı çalışmalarda ise büyük firmaların getirişinin küçük firmalara göre daha fazla olduğu görülmüştür. Firma büyüklüğünü belirlemede öz kaynak piyasa değeri, öz kaynak defter değeri/piyasa değeri oranı, fiyat/kazanç oranı, fiyat, borç oranı, aktiflerin toplamı gibi değerler kullanılmaktadır.
Sermaye Artırımları

İşletmeler yeni yatırımlar için, yüksek enflasyon şartlarında azalmış sermayelerini güçlendirmek veya işletme faaliyetlerin büyümesi sonucunu doğan fon ihtiyaçlarını karşılayabilmek için sermaye artırımına giderler. İşletmeler, sermaye artırımı bedelli ve bedelsiz sermaye artırımı olarak yapmaktadır. Bedelsiz sermaye artırımı, işletmelerin kendi iç kaynaklarını(yeniden değerleme değer artışı, yedekler, iştirak ve duran varlık satış karları, temettü, emisyon primi) kullanarak yapmış oldukları ve ortaklardan kaynak talep etmeden hisse senedi dağıttıkları sermaye artırım türleridir. Bedelli sermaye artırımı ise işletmenin ortaklarından veya dış kaynaklarından elde edilen kaynak karşılığında hisse senedi dağıttıkları sermaye artırım türüdür.

Sermaye artırımı, hisse senedi fiyatı üzerinde etkili olan mikro faktörlerden biridir. Artırımın normal şekli olan bedelli sermaye artırımı, hisse senedi fiyatını olumlu yönde etkileyebilmektedir. Bu etki kendisini sermaye artırımı öncesinde göstermektedir. Eğer mevcut hisse senedinin piyasa fiyatı yeni ihraç edilen hisse senedinin satış fiyatından yüksekse, ortaklar bu hisse senedini piyasa fiyatının altında bir fiyattan satın alma olanağına kavuşacaklardır.

Hisse Senedi Getirilerini Etkileyen Makroekonomik Faktörler

Yapılan çalışmalarda makroekonomik değişkenlerin hisse senedi getirilen üzerine etkisi olduğu saptanmıştır. Hisse senedi getirilerini etkileyen makroekonomik değişkenler üzerine yapılan çalışmalarda en çok aşağıdaki değişkenler kullanılmıştır;

-Faiz Oranı
-Enflasyon
-Döviz
-Sanayi üretim endeksi
-Para arzı(Ml)
-Altın
-Petrol fiyatları
-Gsyih
-Cari işlemler dengesi
-Yabancıların portföy yatırımları
Faiz Oranı

Faiz oranı, para ve sermaye piyasası arasında dengeyi sağlayan araçlardandır. Fon akışı faiz oranlarına göre belirlenmektedir.

Faiz oranları yükseldikçe yatırımcılar genellikle düşük riskli ve yüksek kazanç sağlayan devlet tahvillerini riskli hisse senedi yatırımları yerine tercih etmektedirler. Hisse senedi piyasası faiz oranlarına karşı duyarlılığı yüksektir. Faiz oranlarındaki değişim hisse senedi getirişi üzerine etkisi ters yönde yansımaktadır. Faiz oranlan yükseldikçe hisse senedi fiyatları düşmekte, faiz oranlan düştükçe hisse senedi fiyatları yükselmektedir.

Faiz oranlarındaki değişikliklerin hisse senedi fiyatı üzerindeki ters yönlü etkisini, yatırımcıların bu değişiklikleri yatırımdan bekledikleri getiri oranını yansıtmasıyla açıklamak mümkündür.
Enflasyon

Enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin sürekli ve hissedilir artışını ifade eder. Enflasyon hisse senedi getirilerini değişik şekillerde etkilemektedir. Fiyat düzeyindeki küçük artışlar yatırımcıları ve şirketlerin yatırım arzusunu tetikler. Bu durum şirketlerin satışlarını artırır ve beraberinde nominal kazançların artmasına sebep olmaktadır. Kazançların artmasıyla şirketlerin dağıttığı temettüler artacaktır. Bu durumda şirketlerin hisse senedi getirileri artacaktır. Bu durum enflasyon dengede olduğu veya küçük artışların olduğu durumda söz konusudur. Yüksek enflasyona sahip ülkelerde enflasyon artışı ile satışlarda azalma ve üretimde daralma olmaktadır. Bununla birlikte nominal kazançlar azalmakta ve şirketlerin dağıttığı temettü miktarı azalmaktadır. Şirketin hisse senedi getirileri ile enflasyon ile azalmaktadır. Ayrıca enflasyonun artmasıyla birlikte faiz oranlarında da artışa yol açmaktadır. Yükselen faizlerle birlikte yatırımcılar devlet tahvilini hisse senetlerinin yerine ikame edebilmektedir. Bu durumda hisse senetlerinin getirişine negatif etkilemektedir.
Döviz Kuru
Ulusal ekonomik değerlerin diğer ülkelerle karşılaştırılması açısından, ulusal para ile yabancı para arasındaki doğrudan yada dolaylı olarak bir mübadele oranının mevcut olması gerekir. Kısaca bu mübadele oranına döviz kuru denir.

Döviz kuru ile hisse senedi getirişi arasında negatif bir ilişki bulunmaktadır. Döviz ile hisse senetleri birbirini ikame edebilen yatırım araçlarıdır. Döviz kurunun yükselmesiyle yatırımcılar ellerindeki hisse senetlerini satarak daha fazla getiriye sahip dövize yatırım yapabilirler. Bu durumda arz ve talebe göre hisse senetlerinin getirilerinin düşmesine neden olacaktır. Ayrıca, döviz kurunun artması yerel para biriminin değer kaybetmesine neden olacaktır. Yerel para biriminin değer kaybetmesi şirketlerin fınansal tablolarını etkileyerek mali yapılarının bozulmasına ve hisse senedi reel getirilerinin azalmasına yol açmaktadır.

Hisse Senedinin Avantajları ve Dezavantajları

Hisse senetleri piyasasının ülke ekonomisi ve şirketler açısından gelişiminde büyük katkıları bulunmaktadır. Hisse senetlerinin ülke ekonomisine ve şirketlere sağladığı avantajları şöyle sıralayabiliriz;

-Şirketler hisse senedi ihraç ederek fon ihtiyaçlarını karşılayabilmektedir. Borçlanma yerine hisse senedi ile fon kaynağı sağlamanın en büyük avantajı şirketlerin borçlanmada ödediği yüksek faizleri ödememesidir. Ancak hisse senedi ile finansmanda şirketler kar elde etmişse ve şirket bu karı şirket ihtiyaçları için kullanmayacaksa kar payı dağıtabilir.

-Şirketlerin hisselerin borsada işlem görmesi şirketlerin güvenirliğini artırmaktadır. Bu da şirketlerin fon ihtiyaçlarını bulmada kolaylık sağlamakta ve borçlanma faiz oranın düşürülmesine yardımcı olmaktadır.
-Hisse senetlerinin borçlanma senetleri gibi herhangi bir vadesi ve geri ödemesi yoktur.

-Hisse senetleri ile ülkeler yurt dışı piyasalardan döviz sağlamaktadır. -Hisse  senedi  finansmanı  ile  sermaye  geniş  halk topluluklarına yayılmak suretiyle dengeli bir gelir dağılımı olmasına sebep olur.
-Hisse senetleri yatırımcılara gelir sağlarken bunu yüksek faizlerle değil enflasyonla değerlenen bir yatırım yoluyla sağlar. Hisse senetleri yatırımcıların gelirini enflasyona karşı korur.(Karan, 2004:308)
Hisse senetlerinin yukarıda saydığımız avantajlarının yanında bazı dezavantajları yer almaktadır. Bunlar;

-Hisse senedi ihraç ederek sağlanan fon ile birlikte yönetimde oy kullanma hakkını da hisse senedi sahiplerine verilmektedir. Bu durumda yeni hissedarların yönetimde söz hakkına sahip olmasına neden olmaktadır. Bu durum anlaşamayan hissedarlar için şirket içi çatışmaya yol açmaktadır.

-Hisse senetleri ile dağıtılan temettüler yasalardan dolayı vergiden düşmemektedir. Borçlanma ile sağlanan fon kaynaklarında faiz vergiden düşmektedir. Bu durum hisse senedi ile fon sağlamanın borçlanma ile fon sağlamadan maliyetli olması söz konusudur.

-Hisse senedi ihracından sonra artan karlılık durumundan yeni ortaklar da faydalanacaklardır.

Hisse Senedi Değerleme Yöntemleri

Hisse senetlerinin gerçek değerlerini ortaya koyan modeller vardır. Bu modeller sayesinde hisse senedinin gerçek değeri belirlenmeye çalışılır. Hisse senedinin bugünkü değeri gerçek değerinin altında ise alım kararı, bugünkü değeri gerçek değerinin üzerinde ise satım kararı verilir. Hisse senedi değerleme modelleri altı gruba ayrılır. Bunlar;

-Iskonto modeli,
-Fiyat/Kazanç oranı yaklaşımı,
-Piyasa değeri/Defter değeri yaklaşımı,
-Solodofsky-Murphy modeli,
-Regresyon modeli, -Yatırım fırsatları yaklaşımı.